همه چیز درباره‌ی شیر و خواص آن

مصرف شیر و خواص آن

شیر چیست؟

شیر (Milk) مایعی خوراکی است که توسط غدد پستان پستانداران تولید می‌شود. شیر غذای اصلی نوزادان را تشکیل می‌دهد که هنوز توانایی گوارش غذاهای گوناگون را ندارند. انسان‌ها مانند دیگر پستانداران در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می‌کنند. مردم مناطق گوناگون از شیر چهارپایان اهلی به‌ویژه گاو و دیگر چهارپایان همچون گاومیش، گوسفند، بز و شتر استفاده می‌کنند. 

کاربرد شیر

از شیر برای تهیه لبنیات هم‌چون خامه، کره، ماست، پنیر، کشک، شیر خشک و بسیاری فرآورده‌های دیگر استفاده می‌شود. ترکیب شیمیایی دقیق شیر خام، به نوع گونهٔ حیوانی که شیر را تولید کرده و سلامتی و نوع غذای او/ آن و عوامل دیگری بستگی دارد. بیشترِ شیر را آب و پس از آن قندی به نام لاکتوز، پروتئین و چربی تشکیل می‌دهد. شیر منبع خوبی برای املاح مورد نیاز بدن انسان‌ها چون کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم و ویتامین‌های آ، ب۱، ب۲، ب۶، ب۱۲، ث، د، کا، ئی، نیاسین، و اسید فولیک است. اسیدیتهٔ شیر گاو بین 6.4 الی 6.8 است؛ یعنی کمی اسیدی محسوب می‌شود ولی اسیدیتهٔ شیر خوراکی مورد تایید وزارت بهداشت از 6.5 الی 8.5 است.

ترکیبات اصلی شیر

کلسیم که نقش اساسی در شکل ‌گیری و استحکام استخوان ها و سلامت دندان ها دارد، از مهم‌ ترین ترکیبات موجود در شیر است. فسفر که برای بسیاری از واکنش‌های شیمیایی بدن و فعال کردن آنزیم‌ها لازم است و در رشد و ترمیم بافتی دخالت دارد، در میان املاح موجود در شیر حضور داشته و به غیر از آن، سدیم و پتاسیم که در تنظیم اسیدی و بازی بودن سلول‌ های بدن نقش ایفا می کنند، با خوردن شیر دریافت می ‌شوند.

اما مهم‌ ترین خواص آن به قرار زیر است:

* نوشیدن شیر در بهبود علایم قاعدگی که با نام سندرم پیش از قاعدگی معروف است، نقش به سزایی دارد. بسیاری از خانم ‌ها قبل از دوران قاعدگی دچار نشانه‌هایی از جمله افسردگی، اختلالات خلقی، کمردرد و سردرد می ‌شوند. این افراد باید بدانند که مصرف شیر می ‌تواند این نشانه‌ها را تسکین دهد.

وجود کلسیم به همراه ویتامین A ، ویتامین های گروه B و پتاسیم مانع از نرم و نازک شدن موها می ‌شود و به درخشان شدن آنها کمک فراوان می‌ کند.

* مطالعات بسیاری نشان داده است که مصرف روزانه شیر به همراه میوه‌ها و سبزیجات، هم در بچه‌ها و هم در بزرگسالان باعث کاهش فشار خون بالا می‌ شود.

اگر چه هنوز مکانیسم آن مشخص نیست، اما به نظر می‌‌ رسد که کلسیم، پتاسیم، منیزیم و پروتئین شیر نقش مهمی در این زمینه داشته باشند.

* تحقیقات زیادی وجود دارد مبنی بر این که مصرف شیر و لبنیات، خطر بیماری‌ های قلبی ‌عروقی را کاهش می ‌دهد. مردانی که بیشتر از دیگران شیر مصرف می‌ کنند، کمتر دچار حملات قلبی می ‌شوند.

همچنین مصرف شیر کم‌ چرب به دلیل سرشار بودن از کلسیم میزان کلسترول بد را در خون کاهش داده و میزان کلسترول خوب را بالا می‌برد، اما فراموش نکنید که منظور ما از شیر، نوع کم چرب آن است. * برخلاف تصور عموم، دیده شده است، افرادی که از شیر کم‌ چرب استفاده می‌ کنند، لاغرتر از سایرین هستند.

شما می ‌توانید با مصرف شیر و لبنیات کم ‌چرب میزان کالری دریافتی تان را تحت کنترل داشته باشید تا از بروز چاقی، مخصوصا چاقی شکم پیشگیری شود.

* از آنجا که دوران نوجوانی و کودکی، مرحله ی خیلی مهم در سلامت جسمانی و روانی فرد است، رژیم غذایی سرشار از لبنیات و شیر در این دوران پایه ‌گذار دوران جوانی و میانسالی و حتی سالمندی سالم تر به حساب می آید.

به علاوه، مطالعات نشان می ‌دهد کودکانی که روزانه شیر مصرف می‌ کنند، از سایر کودکانی که علاقه‌ای به خوردن آن ندارند، باهوش ‌ترند.

* شیر دشمن دیابت نوع دوم است. محققان به این نتیجه دست یافته اند که مصرف منظم لبنیات و شیر کم‌ چرب می ‌تواند خطر بروز دیابت نوع دوم را در بزرگسالان پایین آورد. با شیر به جنگ سرطان برویم. تحقیقات زیادی وجود دارد که نشان ‌دهنده تاثیر شیر بر پیشگیری از سرطان بوده‌اند. نقش خوردن شیر در پیشگیری از سرطان‌های پستان و روده بزرگ به اثبات رسیده است.

طبق تحقیقات دانشمندان سوئدی، مردانی که روزانه 5/1 لیوان شیر می‌ خورند، 35 درصد کمتر احتمال دارد که به سرطان روده بزرگ مبتلا ‌شوند.

* یک رژیم غذایی خوب و سالم نقش مهمی در سلامت سالمندان دارد و حتی به آن ها کمک می ‌کند که برای مدت طولانی‌ تری زندگی شاد و فعالی داشته باشند و از شر بسیاری از بیماری ‌ها در امان بمانند.

مصرف روزانه شیر در دوران نوجوانی و کودکی پایه ‌گذار استخوان ‌هایی محکم بوده و از عوامل اصلی پیشگیری کننده پوکی استخوان و زندگی سالمندی فعال تر محسوب می شود.

* همان طور که می دانید در دوران بارداری و شیردهی، نیازهای غذایی مادر افزایش پیدا می‌ کند، بنابراین مادران باردار در این دوران مخصوصا در سه‌ ماهه دوم و سوم باید میزان بیشتری کالری، پروتئین، انواع ویتامین‌ و کلسیم مصرف کنند. شیر از آن دسته مواد غذایی است که مادران باردار به آن نیاز بیشتری دارند.

تفاوت شیر با سایر لبنیات مانند ماست، کشک، پنیر و دوغ

در بین فرآورده های لبنی ارزش غذایی ماست بسیار نزدیک به شیر است. حتی به اعتقاد من به دلیل انجام فرآیند تخمیر این ماده مغذی تر و استفاده از آن در کنار وعده های غذایی بسیار مطلوب است اما در مورد دیگر لبنیات باید گفت که دوغ و پنیر به دلیل اضافه کردن نمک کمتر توصیه می شود خصوصا افرادی که با مشکل فشار خون مواجه هستند. در خصوص کشک نیز لازم به یاد آوری است که در زمان تولید، این فرآورده لبنی مقداری از ویتامین B2 خود را از دست می دهد اما در هر صورت تمام لبنیات برای بدن مفید هستند و باید در رژیم غذایی قرار داده شوند. از این رو توصیه می شود در صورت در دسترس نبودن هر یک از این لبنیات در وعده های مختلف غذای دیگری را جایگزین آن کنند.

هر فرد باید روزانه چه قدر شیر بنوشد؟

میزان شیر مورد نیاز افراد مختلف با هم تفاوت دارد:

کودکان زیر 7 سال باید روزانه 1.5 لیوان شیر استفاده کنند.

نوجوانان در سن رشد و بازه سنی 7 تا 12 سال باید 2 لیوان شیر بنوشند.

پسرها در سن بلوغ به 3 لیوان شیر در روز و دختران در این سن به 2.5 لیوان شیر در روز احتیاج دارند.

خانم های شیرده و باردار باید روزی 3.5 لیوان شیر در رژیم غذایی خود داشته باشند و

افراد بزرگسال روزانه 2 لیوان شیر نیاز دارند.

البته به جای شیر می توان از مقادیر مشابه دیگر لبنیات نیز بهره برد. 

برخی از افراد نمی توانند شیر را هضم کنند. شما چه توصیه ای برای آنها دارید؟

به هیچ عنوان نباید شیر از وعده ها و میان وعده های غذایی حذف شود، حتی اگر هضم آن برای افراد سخت باشد. البته امروزه راه های زیادی برای افرادی که نمی توانند لاکتوز شیر را هضم کنند وجود دارد. به طور مثال استفاده کردن از قرص های آنزیم برای هضم لاکتوز یا استفاده از شیرهای کم لاکتوز موجود در بازار. البته این افراد می توانند ماست را در صورت تمایل جایگزین شیر مصرفی روزانه خود کنند.

امروزه انواع مختلف شیر در بازار وجود دارد، کم چرب، پرچرب و بدون چربی. شما کدام را پیشنهاد می کنید؟

مطمئنا شیر کم چرب؛ برای افراد معمولی که مشکل خاصی مانند چربی خون بالا ندارند شیر 1.5 درصد چربی بسیار مناسب است. البته امروزه شیرهای 0.5 درصد چربی هم در بازار یافت می شود اما به اعتقاد من در صورتی که فرد از تحرک کافی برخوردار باشد و بیماری زمینه ای نداشته باشد می تواند از شیر کم چرب 1.5 درصد استفاده کند. شیر با چربی 2.5 درصد نیز به افرادی که تحرک بالایی دارند مانند ورزشکاران یا افرادی که شغلشان پرتحرک است، پیشنهاد می شود.

شیرهای طعم دار برای افرادی که طعم شیر را دوست ندارند و یا بچه هایی که برای خوردن شیر بهانه می تراشند، بسیار مناسب است. اضافه کردن میوه یا عسل به شیر چیزی از خاصیت این ماده مغذی کم نمی کند. البته اضافه کردن کاکائو به شیر تا حدی موجب عدم جذب کلسیم می شود. به همین خاطر پیشنهاد می کنیم در صورتی که مایل به استفاده از شیر کاکائو هستید، میزان کاکائو موجود در شیر را کمتر کنید و شیر کاکائوی رقیق بنوشید.

 شیرهای غنی شده با چه موادی غنی می شوند؟

معمولا شیر با ویتامین D، ویتامین A، ویتامین های گروه B و همچنین آهن غنی می شود که مصرف آنها نیز بسیار توصیه می شود.  

مصرف این نوع شیرها را بیشتر به چه افرادی توصیه می کنید؟

تمام افراد می توانند از شیرهای غنی شده استفاده کنند، اما شیرهای غنی شده با ویتامین D ، بیشتر به افرادی توصیه می شود که در شهرهای آلوده زندگی می کنند و یا عوامل دیگری مانع رسیدن نور خورشید به آنها می شود. چنین افرادی با استفاده از شیر غنی شده می توانند دیگر ویتامین های مورد نیاز بدن خود را نیز تامین کنند.